سلام بر همراهان همیشگی پست های آموزشی و فناوری وبسایت رسمی IDH. در این نوشته قصد داریم به موضوع مهم توسعه شهر هوشمند در دنیا بپردازیم.
در میان فناوری‌های جدیدی و پیشرفت‌های تکنولوژیک که طی سال های اخیر معرفی شده و به نظر می رسد در آینده‌ای نه چندان دور می‌توانند دنیا را تکان دهند، شهرهای هوشمند حرف‌های زیادی برای گفتن خواهند داشت.
به طوری که دانشمندان معتقدند توسعه شهرهای هوشمند و زیرساخت‌های مرتبط با آن، بخش قابل توجهی از زندگی انسان مدرن را در بر خواهد گرفت؛ چرا که هوشمندسازی و دیجیتالی شدن شهرها باعث رشد و توسعه شهری و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی شهروندان خواهد شد.
«الوین تافلر» نویسنده و پژوهشگر برجسته آمریکایی که مفاهیمی چون «انقلاب دیجیتالی»، «انقلاب ارتباطات» و «تغییرات فناورانه» را معرفی کرد، معتقد است که مردم کره زمین تا به امروز شاهد سه موج اساسی تحول بوده‌اند؛
- موج اول: عصر کشاورزی
- موج دوم: عصر صنعت
- موج سوم: عصر اطلاعات
(موج های مختلف تحول زندگی بشر، موضوع جذابی است که در مقالات آینده به تفصیل به آن خواهیم پرداخت)
تغییر ماهیت جوامع، مشکلاتی را در سطح شهرها به وجود آورده که حکومت ها را بر آن داشته تا به دنبال یافتن روش هایی برای پاسخگویی صحیح به نیازهای شهروندان خود باشند.
مشخص نیست اولین بار در چه زمانی توجه به شهر هوشمند و علاقه به هوشمندسازی شهرها شکل گرفت اما آنچه به قطعیت می توان ادعا کرد، این است که توجه به شهر هوشمند روز به روز پررنگ تر و هوشمندسازی شهرها روز به روز بااهمیت تر می شود و حکومت ها و مدیران شهری بیش از گذشته به دنبال تحقق اصول شهر هوشمند هستند.
اولین شهر یا کشوری که اقدام به هوشمندسازی کرد، سنگاپور بود که امروزه نیز هوشمندترین شهر جهان است. البته به دلیل اینکه اصطلاح «شهر هوشمند» متداول شده، برای این کشور نیز همین اصطلاح به کار برده می شود.
از زمانی که شهرها به دنبال یافتن راه حل هایی برای معضلات و مشکلات شهری بودند و به فکر هوشمند کردن شهر خود افتادند، سنگاپور با نگاهی بلندپروازانه تر و چشم اندازی بلندتر، به دنبال هوشمند کردن کل کشور افتاد.
در این مقاله قصد داریم اولا ببینیم اصلاً به چه شهرهایی هوشمند گفته می شود و باید چه خصوصیاتی را در این گونه شهرها جستجو کرد.
سپس به بررسی موردی برخی شهرهای هوشمند می پردازیم و دلایل قرار گرفتن این شهرها در فهرست هوشمندترین ها را مرور می کنیم.
در ادامه، روند هوشمندسازی شهرهای ایران و همینطور موانع پیش روی هوشمند شدن شهرهای کشور را مورد بررسی قرار می دهیم.
شهر هوشمند چیست؟
شهر هوشمند (Smart city) به یک منطقه شهری گفته می شود که شهر را با روش‌های الکترونیکی مدیریت می کند.
به طور کلی می توان گفت یک شهر هوشمند از ادغام فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) با دستگاه‌های قادر به اتصال به شبکه (اینترنت اشیاء یا IoT) برای بهبود امور شهری و خدمات رسانی و همچنین ارتباط با شهروندان، ساخته می شود.
باید توجه داشت که یک شهر هوشمند جایگزین ساختارهای فیزیکی نیست، بلکه هماهنگی بین دنیای مجازی و فیزیکی است و هدف نهایی آن، افزایش کیفیت کلی خدمات شهری است.
یک شهر هوشمند، بر فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل افراد هوشمند (Smart People)، زندگی هوشمند (Smart Life)، محیط هوشمند (Smart Environment)، اقتصاد هوشمند (Smart Economy)، حمل و نقل هوشمند (Smart Mobility) و حکمرانی هوشمند (Smart Governance) تکیه دارد.
در ادامه به جزئیات این موارد می پردازیم.
مردم هوشمند (سرمایه انسانی و اجتماعی)
- میل به یادگیری
- تعدد و تنوع اجتماعی و قومی
- پرورش خلاقیت و جلب مشارکت در امور عمومی
- مشارکت در زندگی اجتماعی
زندگی هوشمند (کیفیت زندگی)
- امکانات فرهنگی
- برخورداری از شرایط بهداشتی مناسب و سلامت فردی
- کیفیت مسکن و تسهیلات آموزشی و جذابیت های توریستی
- انسجام اجتماعی
- وجود سیستم های یکپارچه هوشمند مانند آتش نشانی، پلیس و اورژانس
محیط هوشمند (منابع طبیعی)
- پتانسیل و ظرفیت های طبیعی
- کیفیت هوا و میزان آلودگی
- حفاظت محیطی و مدیریت منابع پایدار
اقتصاد هوشمند (رقابت پذیری)
- ارتقای روحیه نوآورانه شهروندان
- کارآفرینی و افزایش تولید و صادرات
- افزایش شغل و بهره وری
- انعطاف پذیری بازار کار
- حیطه و دامنه بین المللی
حمل و نقل هوشمند
- دسترسی محلی و بین المللی
- دسترسی به زیرساخت های فناوری ارتباطات و اطلاعات مانند دوربین های جاده ای و تجهیزات ردیابی
- سیستم حمل و نقل پایدار، ایمن و نوآورانه
حکمرانی هوشمند (شهرداری هوشمند)
- مشارکت در تصمیم گیری
- خدمات اجتماعی و عمومی
- حکومت مداری و حکمرانی شفاف
- دیدگاه استراتژی سیاسی
قطعاً یک شهر هوشمند بهتر از یک شهر سنتی می‌تواند به چالش‌ها و معضلات ناشی از افزایش جمعیت و نیازهای روزافزون زندگی شهری، پاسخ دهد و کیفیت زندگی شهروندان خود را ارتقا دهد.
ویژگی های شهر هوشمند
با توجه به اینکه توسعه شهرهای هوشمند از پیشینه زیادی برخوردار نیست و می توان گفت پدیده ای نوظهور در دنیای مدرن امروز است، هنوز تعریف جامع و کاملی از خصوصیات و ویژگی های شهرهای هوشمند به صورت منسجم و یکپارچه در دست نیست.
ولی با این حال، بررسی های محققان و کارشناسان نشان می دهد یک شهر هوشمند باید حداقل ویژگی های زیر را دارا باشد:
- ادغام فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) با خدمات عمومی
- خدمات عمومی مؤثر: شامل مواردی از جمله جمع‌آوری مناسب ضایعات جامد و سهولت بازیافت، مدیریت و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر
- امنیت شهروندان: شامل مواردی از جمله شبکه سراسری دوربین های نظارتی، روشنایی بزرگراه ها و خیابان ها، وجود یک سیستم پاسخ سریع برای تماس های اضطراری
- استقلال مالی: شامل مواردی از جمله برنامه ریزی مناسب برای جمع آوری مالیات و بودجه دولتی
- ایجاد زیرساخت های اجتماعی متناسب با نیازهای شهر: مواردی از جمله مدارس، بیمارستان ها، مناطق تفریحی و…
- برنامه ریزی و مدیریت ترافیک: از طریق ایجاد شبکه حمل و نقل عمومی کارآمد به منظور کاهش مصرف انرژی می شود و کاهش استفاده از وسیله نقلیه خصوصی
* قطعاً این موارد، تمامی ویژگی های شهر هوشمند را برنمی‌شمارد و موارد بالا تنها چند ویژگی کلیدی و اساسی شهرهای هوشمند را بیان می کند.
دستیابی به شهر هوشمند
دولت‌های تمامی کشورهای جهان در تلاشند تا فناوری را وارد سیستم‌های شهری کنند و با صرف کمترین زمان، بالاترین سطح خدمات را به شهروندان خود ارائه کنند؛ خدماتی که تمامی بخش ها و اقشار با هر سابقه تحصیلی و شغل را در بر گیرد.
این بخش‌ها شامل حمل و نقل شهری، خدمات آب و فاضلاب، خدمات برقی، مسائل مربوط به اینترنت، بهداشت و درمان، دولت الکترونیک و… است.
مثال های موردی از چند شهر هوشمند و اقدامات آنها
سنگاپور
- بررسی جمعیت شناور هر نقطه از شهر، توسط دوربین‌های مختلف
- حسگرهایی همراه افراد مسن است تا در صورتی که چند ساعت حرکتی نداشته باشند، پیام هشدار به بستگان آنها فرستاده شود.
- از طریق حسگرهای موجود، اگر کسی در اماکن «سیگار ممنوع» شروع به سیگار کشیدن کند، هشدار داده می شود.
- برقراری ارتباط بیماران و پزشکان بدون نیاز به خروج از خانه و از طریق صفحه‌های ویدئویی
- نصب شبکه گسترده دوربین و حسگر به منظور نظارت بر عدم پرتاب زباله ازسوی شهروندان و رانندگان
دبی/ امارات متحده عربی
- انجام اکثر امور اداری شهروندان از طریق اپلیکیشن Dubai Now (بیش از ۸۸ سرویس)
- فرودگاه هوشمند با گیت های هوشمند
- تلفیق خدمات فرودگاهی با اپلیکیشن های گردشگری
- تاکسی خودران (بدون راننده)
- هزینه بسیار پایین اتصال به اینترنت
بارسلونا/ اسپانیا
- استفاده از سیستم XVPCA به منظور نظارت بر پیش بینی هوا و میزان آلودگی هوا
- زباله دان‌های هوشمند شهری و عملیات مکانیکی جداسازی و بازیافت زباله ها
- توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی برقی و الکتریکی
- دسترسی کامل و راحت شهروندان به اینترنت (Wi-Fi رایگان در فضاهای عمومی)
- نصب لامپ‌های هوشمند خیابان که با رسیدن افراد و ماشین‌ها به منطقه، روشن میشوند
- ارائه اطلاعات در هنگام پارک کردن خودرو توسط سنسورهای مخصوص به راننده و دیگر شهروندان
- ذخیره سازی انرژی در مقیاس بسیار بزرگ
اسلو/ نروژ
- وجود یک شبکه حسگر برای بهبود شرایط مراقبت از بیماران و سالمندان
- سیستم نور‌پردازی هوشمند شهر و ایجاد شبکه ای از روشنایی های خیابانی هوشمند
- استفاده از زباله – خانگی و صنعتی – به عنوان منبع اصلی سوخت پاک
- جاگذاری سنسور در آسفالت پارکینگ ها و نظارت بر الگوهای ترافیکی به منظور پیش بینی ترافیک و جلوگیری از تراکم خودروها
نیویورک/ ایالات متحده آمریکا
- نیویورک مهم‌ترین مرکز اقتصادی جهان است که بالاترین تولید ناخالص داخلی شهری جهان را داراست
- بهره مندی از فناوری‌های یکپارچه فناوری مانند Wi-Fi رایگان
- ارائه سرویس LinkNYC (اینترنت رایگان، تماس تلفنی، ایستگاه‌های شارژ دستگاه، راه‌یابی محلی و…)
- افزایش امکان استفاده از اینترنت اشیاء (IoT)
- افزایش مشاركت اجتماعی و افزایش سطح ایمنی و سلامتی عمومی
- پیاده سازی پروژه Market place NYC*
*توضیح: پروژه Market place NYC به ادارات دولتی كمك می‌كند تا جدیدترین فناوری‌های هوشمند را برای ارتقای عملكرد خود توسعه دهند.
LinkNYC شعبه یک پروژه زیرساختی بین المللی در شهر نیویورک برای ایجاد شبکه ای است که چندین شهر را با خدمات وای فای رایگان پوشش می دهد.
شهر هوشمند در جهان
متأسفانه رتبه بندی واحدی برای بهترین شهرهای هوشمند جهان در دسترس نیست و هرکدام از وب سایت ها و منابع، فهرستی متفاوت ارائه کرده اند.
اما جالب است بدانید نام شهرها و کشورهایی چون سنگاپور، اسلو، کپنهاک، بوستون، نیویورک، دبی، لندن، سانفرانسیسکو، بارسلونا، آمستردام، هنگ کنگ، برلین، توکیو، پاریس و… معمولاً در تمامی فهرست ها تکرار شده است.
باید به این نکته مهم نیز توجه داشت که با توجه به تلاش روزافزون و دائمی کشورها و دولت ها در پیشبرد اهداف خود برای دستیابی به زیرساخت های شهر هوشمند، این فهرست دائماً در حال تغییر است.
شهر هوشمند در ایران
با بررسی وضعیت فعلی شهرهای هوشمند ایران، می توان دریافت که حتی کلانشهر تهران – به عنوان پایتخت – هم با استاندارهای یک شهر هوشمند فاصله ای بسیار دارد.
براساس مطالعات صورت گرفته، عدم انسجام مدیریت شهری در عرصه سیاست گذاری، تصمیم سازی، برنامه ریزی، هدایت و نظارت در تهران، از اصلی ترین موانع پیش روی هوشمند شدن این کلانشهر است.
در سال ۱۳۹۴ شهرهای ارومیه، اصفهان، تهران، مشهد و تبریز به عنوان پنج شهر هوشمند ایران معرفی شدند، اما با توجه به شاخص‌ها، استانداردها و اصول یک شهر هوشمند، به نظر می‌رسد این شهرها تا هوشمند شدن کامل، هنوز راه درازی در پیش داشته باشند!
مشهد اولین شهر ایران بود که برنامه‌های خود در جمع‌آوری و تفکیک پسماند، نظارت بر حریم شهر با پهپاد برای جلوگیری از ساخت‌و‌ساز‌های غیرمجاز، تشخیص تخلفات رانندگی و ترافیکی و… را در اجلاس ITU WSIS ۲۰۲۰ (بزرگ‌ترین رویداد جهان در حوزه ICT) ارائه کرد.
لازم به ذکر استITU مؤسسه ای جهانی و وابسته به سازمان ملل است و شهرهایی که در زمینه هوشمندسازی فعالیت می‌کنند را از سراسر جهان ارزیابی و رده‌بندی کرده و برنامه‌های آنها در این حوزه را پایش می‌کند.
این مؤسسه هر ساله اجلاس WSIS را برگزار می‌کند تا شهرهای هوشمند دستاوردهای خود را در این اجلاس ارائه دهند.
***
از آنجا که متأسفانه در ایران حتی برخی مدیران و برنامه‌ریزان شهری نیز هنوز درک درستی از اینترنت اشیاء ندارند و زیرساخت‌های استفاده از این فناوری نیز هنوز به صورت فراگیر مهیا نشده است، باید این واقعیت را پذیرفت که شهرهای ایران فعلاً فقط در راه هوشمندسازی گام برداشته‌اند و اگرچه در سال‌های اخیر در موارد متعددی ازجمله سرویس دهی اینترنت اقدامات مؤثر و مثبتی صورت گرفته، اما تا رسیدن به واقعیت شهر هوشمند، هنوز فاصله زیادی داریم.
دیگر پست های آموزشی و اخبار دنیای فناوری را نیز از دست ندهید.
راستی! شما میتوانید در بخش دیدگاه ها موضوعات مورد علاقه خود را برای مقالات بعدی که به صورت اختصاصی توسط تیم وبسایت رسمی IDH تهیه میشوند با ما در میان بگذارید. به نظر شما بهترین اپلیکیشن ها و بازی های اندروید و ios در سالی که گذشت کدام ها بودند؟
امیدواریم از این مقاله که در خصوص شهر هوشمند بود، استفاده و لذت برده باشید.
