سلام بر همراهان همیشگی پست های آموزشی و فناوری وبسایت رسمی IDH. در این نوشته، قصد داریم قدم به دنیای تیره و تار لایه‌های زیرین وب یعنی وب عمیق (دیپ وب) و وب تاریک (دارک وب) گذاشته و به بررسی واقعیت‌ها و شایعات مربوط به آنها بپردازیم.
بسیاری وب تاریک (dark web) و وب عمیق (deep web) را با هم اشتباه میگیرند و حتی گاهی به جای یکدیگر استفاده می‌کنند.
برای اینکه با این دو فضای اسرارآمیز و کمتر شناخته شده، بیشتر آشنا شویم، بیایید نگاهی داشته باشیم به لایه‌های مختلف وب.
لایه‌های وب از نظر دسترسی به سه دسته تقسیم میشوند:
لایه اول: وب سطحی (surface web) که حدود ۴ درصد از حجم کل وب را در بر می‌گیرد.
لایه دوم: دیپ وب یا وب عمیق (deep web) که حدود ۹۰ درصد از حجم کل وب در این قسمت وجود دارد.
لایه سوم: دارک وب یا وب تاریک (dark web) که حدود ۶ درصد از حجم کل وب را در بر می‌گیرد.
* مهمترین نکته که در طول این مقاله باید در ذهن داشته باشید، این است که دیپ وب یا همان وب عمیق، سطح گسترده‌ای از وب است و دارک وب یا همان وب تاریک فقط بخشی از آن است.
وب سطحی (Surface Web)
این قسمت که بخش کوچکی از اینترنت را تشکیل می‌دهد، در واقع بخشی از شبکه جهانی وب یا همان World Wide Web (WWW) است که برای عموم قابل دسترسی است و توسط موتورهای جستجوگر استاندارد از جمله گوگل (Google)، یاهو (Yahoo)، بینگ (Bing) و… قابل شناسایی و از طریق فایرفاکس، گوگل کروم و… قابل استفاده است.
وب سایتهای موجود در این قسمت، وب سایتهای معمولی هستند که توسط تجارت‌ها و افراد مختلف که دارای هویت مشخص هستند، ساخته شده و مورد استفاده قرار میگیرند.
به عنوان مثال فیلم‌های یوتیوب (YouTube)، مقالات ویکی پدیا و پست‌های وبلاگ‌ها همگی در Surface Web قرار دارند.
احتمال اینکه اطلاعات موجود در این فضا درست باشد، خیلی بیشتر از اطلاعات موجود در دو فضای دارک وب و دیپ وب است.
به طور کلی، در مقایسه با وب عمیق و وب تاریک، مقیاس کوچکی از فعالیتهای غیرقانونی در وب سطحی انجام میشود.
به طور کلی اطلاعات و داده‌ها انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- data: داده‌های خام و پردازش‌نشده است که معمولاً در پایگاه داده‌ها قرار میگیرند.
- information: داده‌های پردازش‌شده است. اطلاعات راهنمای کاربران، گزارش‌های سطحی و آموزش‌های معمول در این بخش قرار دارند.
- investigation: اطلاعات تحقیقاتی است. این اطلاعات تحقیقاتی گاهی روزمره و علمی است و گاه امنیتی و غیر قابل ارائه.
- Intelligence: مهم ترین سطح اطلاعات است. این اطلاعات شامل موارد جاسوسی، امنیتی و… است که از اهمیت فوق العاده بالایی برخوردار است.
حال و پس از شناخت انواع اطلاعات، باید بدانیم که اطلاعالت قابل نشر در وب سطحی، شامل داده‌های خام و پردازش‌نشده (data)، داده‌های پردازش‌شده (information) و بخشی از اطلاعات تحقیقاتی (investigation) است که محدودیت امنیتی و ضرورت برای انتشار آنها وجود ندارد.
وب پنهان یا وب عمیق (deep web)
وب عمیق یا دیپ وب (Deep web) بخشی از شبکه وب جهان‌گستر است که محتویات آن توسط موتورهای جستجوی استاندارد نشان‌داده نمی شود، با این حال برای هر کس که از اینترنت استفاده میکند، قابل دسترسی است.
دیپ وب چندین برابر بزرگ تر و گسترده تر از وب معمولی (World Wide Web) یا همان وب سطحی (Surface Web) است به طوری که برای مقایسه آنها از مثال کوه یخ استفاده میشود که قسمت روی آب و قابل مشاهده آن بسیار کوچک تر از قسمت بسیار وسیع زیر آب است که دیده نمی شود.
اندازه گیری یا تخمین زدن اندازه و عمق دیپ وب غیرممکن است زیرا پایگاه‌های داده، دارای اطلاعات قفل‌شده و رمزگذاری شده هستند.
دیپ وب به خودی خود ماهیت خطرناکی ندارد.
دیپ وب برای نگهداری اسناد دولتی، اطلاعات مهم علمی و اسناد مالی، فعالیت معترضان سیاسی و اجتماعی و گروه‌های ضد سانسور، نگهداری اطلاعات دارویی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد اما از دارک وب (وب تاریک) معمولاً برای انجام فعالیتهای خلاف قانون و خرابکارانه استفاده میشود.
فعالیتهای مجرمانه و شرورانه بسیاری در این فضا انجام میشود که متأسفانه فعالان آن، از هرگونه ردیابی و شناسایی در امان هستند.
برخی از فعالیتهای انجام گرفته در دارک وب عبارتند از:
- خرید و فروش اسلحه و مواد مخدر
- استخدام هکرها به منظور باج گیری، فیشینگ و…
- استخدام خلافکاران به منظور قتل، جاسوسی، خرابکاری و …
- خرید و فروش کارت‌های اعتباری و جعل اسناد و مدارک شناسایی از جمله گواهینامه و پاسپورت
- اقدامات تروریستی و جذب نیرو برای گروه‌های تروریستی
- فعالیتهای غیراخلاقی
- خرید و فروش انسان و اعضای بدن
- پخش فیلم‌های قتل و شکنجه به صورت آنلاین و کسب درآمد
و … .
البته تأکید میشود که تنها فعالیتهای مجرمانه و غیرقانونی در وب عمیق انجام نمی شود بلکه فعالیتهای قانونی زیادی می‌توان در آن انجام داد؛ ازجمله:
- پیوستن به باشگاه‌های شطرنج
- دسترسی به کتاب‌های نایاب
- آموزش درخصوص محافظت از حریم خصوصی و همچنین آموزش ارزهای رمزنگاری شده
- دریافت خدمات ایمیل خصوصی و رمزگذاری شده
- عضویت در شبکه‌های اجتماعی و فروم‌ها
و … .
یکی از موتورهای جستجوی دیپ وب یا دارک نت، DuckDuckGo است.
این موتور جستجو برخلاف انتظار ما، تنها برای جستجوی عادی و روزانه کاربران در اینترنت نیست و برای دیپ وب نیز کاربرد دارد. دلیل آن هم این است که این موتور جستجوگر اطلاعات کاربران را مانند گوگل ذخیره نمی کند!
یکی دیگر از ساده ترین موتورهای جستجوگر دیپ وب، Candle نام دارد که اگرچه از نظر آرم و رابط کاری، شباهت زیادی به گوگل دارد، اما به هیچ عنوان گوگل نیست!
البته موتورهای جستجوگر بیشتری وجود دارند که به عنوان نمونه تنها به دو مورد اشاره شد.
وب تاریک (dark web)
وب تاریک یا دارک وب (dark web) شبکه ای است که در دسترس عموم نیست و بیشتر برای مقاصد غیرقانونی و مجرمانه مورد استفاده قرار می‌گیرد و ردیابی فعالیتهای انجام شده در آن، غیرممکن یا بسیار دشوار است.
باید در نظر داشت که ورود به دارک وب و استفاده از آن، به خودی خود غیرقانونی نیست اما از آنجا که بیشتر افراد به صورت آگاهانه یا ناخودآگاه برای کارهای غیرقانونی وارد آن میشوند، باید کاملاً محتاط بود و تا جای ممکن از ورود به آن پرهیز کرد.
وب سایتهای وب تاریک تقریباً شبیه دیگر سایت‌هاست ولی ساختار نامگذاری متفاوتی دارند؛ وب سایتهای دارک وب به جای پایان یافتن با com یا co یا هر پسوند دیگر، به onion ختم میشوند. این پسوند دامنه ای سطح بالا با کاربرد ویژه است که یک سرویس مخفی ناشناس را از طریق شبکه Tor، قابل دسترسی میکند.
به یاد داشته باشید که در حال حاضر بیش از ۶۵ هزار وب سایت مختلف با پسوند onion وجود دارد که البته نیمی از آنها کاملاً قانونی هستند و این پیوند به تنهایی نشانه غیرقانونی بودن سایت نیست.
حقایق عجیب درباره وب تاریک (dark web) و وب عمیق (deep web)
- تعداد صفحات دیپ وب بیشتر از وب سطحی یا همان وب معمولی است و به طور کلی دیپ وب بسیار گسترده تر از وب سطحی است.
- انجام هرگونه فعالیت غیرقانونی و مجرمانه در دیپ وب امکان پذیر است.
- ورود به دارک وب و دیپ وب با مرورگرهای معمول میسر نیست و باید از نرم افزار The Onion Router یا همان مرورگر TOR که یک مرورگر ناشناس‌ساز است، استفاده کرد تا هویت کاربر فاش نشود.
- مرورگر ناشناس ساز TOR به طور رسمی توسط وزارت امور خارجه آمریکا پشتیبانی میشود!
- دیپ وب پر از هکر است که با تولید لینک‌‌های جالب و جذاب، به سیستم کاربران وارد میشوند و اقدامات خرابکارانه انجام می‌دهند.
- بنا بر برخی گزارش‌های غیررسمی؛ میزان گردش مالی روزانه مجرمین در دارک وب، حدود ۵۰۰ هزار دلار است. (یادآوری می‌کنیم که دارک وب تنها بخشی از دیپ وب است).
- اگرچه اندازه گیری دقیق دیپ وب غیرممکن است اما برخی معتقدند دیپ وب حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ برابر بزرگ تر و گسترده تر از وب معمولی یا وب سطحی (Surface Web) است.
- شایعه است که در قسمت‌های تاریک تر و عمیق تر دارک وب، سایت‌هایی وجود دارد به نام Red Room که به شکنجه، قتل، تجاوز یا هر عمل خلاف قانون و غیراخلاقی دیگر در مقابل دوربین – پخش زنده یا غیر زنده – اختصاص دارد و علاقمندان(!) در ازای پرداخت پول، وارد این اتاق‌ها شده و شاهد این صحنه‌ها خواهند بود.
تفاوت‌های وب سطحی (Surface Web)، دیپ وب (Deep Web) و دارک وب (Dark Web)
باید بدانیم که هر کدام از این سه لایه، بخشی از World Wide Web یا همان شبکه جهانی اینترنت هستند با این تفاوت که وب سایت‌هایی که در هر کدام وجود دارند، دسترسی‌های متفاوتی دارند.
دیپ وب به هر چیزی در اینترنت اشاره میکند که نمایه نمی شود و موتورهای جستجو قادر به پیدا کردن آن نیستند.
این سه فضا را از لحاظ اندازه، کاربردها، کاربران و علاقمندان، محتوا و روش دسترسی مقایسه خواهیم کرد:
- اندازه:
گفته میشود وب سطحی حدود ۵ میلیارد صفحه دارد، ولی اندازه دیپ وب احتمالاً ۴ یا ۵ برابر وب سطحی است و دارک وب هم که زیرمجموعه‌‌‌ای از دیپ وب اما غیرقابل اندازه‌گیری است. دیپ وب سطح گسترده ای از وب را شامل میشود که دارک وب تنها بخشی جزئی از آن است.
- کاربرد:
تفاوت دیگر وب سطحی، دیپ وب و دارک وب در کاربرد آنهاست. وب سطحی برای کاربردهایی از جمله ایمیل، شبکه‌های مجازی، ویدئو، وب سایتهای تجاری قانونی و… کاربرد دارد. کاربرد دیپ وب، استفاده قانونی است که نیاز دارد که کاربر ناشناس باشد در صورتی که کاربرد دارک وب اغلب برای فعالیتهای غیرقانونی و مجرمانه است.
- کاربران:
هر کسی که به اینترنت دسترسی دارد، می‌تواند کاربر وب سطحی باشد. کاربران دیپ وب را افشاگران، خبرنگاران، مبارزان با فساد، فعالان سیاسی، مخالفان و معترضان سانسور و… تشکیل می‌دهد. اما کاربران دارک وب را هکرها، فروشندگان و خریداران محصولات غیرقانونی (مواد مخدر، اسلحه و…)، تبادل اسناد جعلی و… تشکیل می‌دهد.
- محتوا:
محتوای وب سطحی تمام صفحات نمایه شده است. محتوای دیپ وب را تمام صفحات نمایه نشده تشکیل می‌دهد در حالی که محتوای دارک وب، طیف وسیعی از صفحات ایندکس نشده درون دیپ وب است که به فعالیتهای غیر قانونی می‌پردازد.
- روش دسترسی:
در حالی که تمام وب سایتهای موجود در وب سطحی، از طریق موتورهای جستجوگر قابل دسترس هستند، دسترسی به وب سایتهای دیپ وب نیاز به گذرواژه، رمزگذاری یا نرم افزار مخصوص دارد. ورود به دارک وب و دسترسی به وب سایتهای موجود در آن نیز به Tor Project یا نرم افزارهای مشابه نیاز دارد.
پاسخ به چند سؤال متداول
- آیا ممکن است کاربری به صورت تصادفی وارد وب تاریک شود؟
خیر. احتمال اینکه «به صورت تصادفی» در وب تاریک ظاهر شوید، صفر است چرا که نمی توان از طریق مرورگرهای معمولی به وب تاریک دسترسی پیدا کرد.
- ورود به وب تاریک قانونی است یا غیرقانونی؟
به طور کلی؛ دسترسی به وب تاریک غیرقانونی نیست و حتی برخی از کاربردهای آن کاملاً قانونی است.
- غیر قابل تأییدترین جنبه وب تاریک چیست؟
وب تاریک غالباً به عنوان سیاه چاله ای دیده میشود که دسترسی به آن سخت، ماندن در آن خطرناک و خارج شدن از آن دشوار است. این در حالی است که وب تاریک یک کانال ارتباطی است که از طریق آن ارتباطات ناشناس میشوند. به این معنی که فرستندگان و گیرندگان ارتباطات می‌توانند بدون نیاز به افشای هویت خود، اطلاعات را به اشتراک بگذارند.
- وب تاریک چقدر ایمن و ناشناس است؟ آیا می‌توان آن را کرک (crack) کرد؟
برخی کشورها امکان شناسایی کاربران خاص از وب تاریک را دارند. آژانس‌های اجرای قانون اروپا و آمریکا در موارد متعددی، سرورهای محافظت شده توسط وب تاریک را پیدا کرده و بسیاری از کاربران مخرب را که در پشت وب تاریک مخفی شده بودند، دستگیر کرده اند.
- در وب تاریک، چه خطراتی در کمین است؟
برخی از متداول ترین و قطعی ترین خطرات وب تاریک عبارتند از بدافزارها و باج افزارها، کلاهبرداری به روش‌های مختلف از جمله فیشینگ، گرفتار شدن در دام خلافکاران حرفه‌ای، مواجه شدن با صحنه‌های ناخوشایند و… .
جمع بندی
همانطور که گفتیم وب سایتهای موجود در دیپ وب و دارک وب، به طور معمول در دسترس عموم افراد قرار ندارند و تنها از طریق ابزارهای خاصی قابل دسترسی هستند.
توصیه میشود بدون دلیل و حتی از روی کنجکاوی نیز وارد این فضا نشوید، چرا که افراد خلافکار و هکرهای ماهری در این لایه‌ها وجود دارند که از عدم آگاهی شما نسبت به نکات ایمنی، سوءاستفاده کرده و به راحتی اطلاعات حساس شما را به دست می‌آورند.
علاوه بر این، با توجه به اینکه افراد حاضر در این لایه‌ها معمولاً در حال انجام فعالیتهای غیرقانونی هستند، در صورتی که احساس خطر کنند یا فکر کنند شما قصد کنکاش در کار آنها را دارید، نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند که ممکن است امنیت شما به خطر بیفتد.
منابع: https://www.skopenow.com/
دیگر پست های آموزشی و اخبار دنیای فناوری را نیز از دست ندهید.
راستی! شما میتوانید در بخش دیدگاه ها موضوعات مورد علاقه خود را برای مقالات بعدی که به صورت اختصاصی توسط تیم وبسایت رسمی IDH تهیه میشوند با ما در میان بگذارید.
امیدواریم از این مقاله که در خصوص معرفی دارک وب (وب تاریک) و دیپ وب (وب عمیق) بود استفاده و لذت برده باشید.